راههاي آشنايي كودكان و نوجوانان با امام زمان(عليه السلام)
راههاي آشنايي كودكان و نوجوانان با امام زمان(عليه السلام) 
راههاي آشنايي كودكان و نوجوانان با امام زمان(عليه السلام)
درخصوص آشنایی کودکان با فرهنگ مهدویت و امام زمان(ع) میتوان از عواملی که در روانشناسی تربیتی از آن سخن به میان آمده، استفاده کرد. البته با توجه به این نکته که مخاطبان ما در این مورد کودکان و نوجوانان هستند، از این رو شیوههای مورد استفاده باید متناسب با ظرفیت، قابلیت فهم و پذیرش کودکان و نوجوانان باشد.
درخصوص آشنایی کودکان با فرهنگ مهدویت و امام زمان(ع) میتوان از عواملی که در روانشناسی تربیتی از آن سخن به میان آمده، استفاده کرد. البته با توجه به این نکته که مخاطبان ما در این مورد کودکان و نوجوانان هستند، از این رو شیوههای مورد استفاده باید متناسب با ظرفیت، قابلیت فهم و پذیرش کودکان و نوجوانان باشد.
این برنامهها به صورت برنامه ریزی شده توسط مسئولان نظام اسلامی، در سطح مدرسه و اجتماع و به صورت خود جوش و از سر ایمان و اعتقاد در سطح خانواده باید به اجرا در آیند.(1)
أ:محیط خانه (خانواده)
بی تردید نقش والدین و خانواده در تربیت کودکان و نوجوانان نقش بنیادی و مهمی است، زیرا کودکان آینه تمام نمای اعتقادات، باورها، ارزشها، ایمان و تربیت والدین و بزرگترهای خانواده هستند و براساس نظام فکری و عملی خانواده تربیت میشوند. آنها با آن چه در محیط خانواده میگذرد، انس پیدا میکنند و همین زمینه گرایشهای آنان را فراهم میکند. مقید بودن والدین به انجام آداب دینی و مشاهده محبت و علاقه آنان به اهل بیت و به ویژه مهدی موعود، موجب میشود که کودکان با این نوع اندیشه مأنوس شوند.
به مرور زمان با رشد محبت و علایق درونی، زمینههای اعتقاد قلبی و عقلی نیز در آنان پدید آید. در نتیجه والدین بتوانند با رفتار و گفتار خود، فرهنگ انتظار و محبت به اهل بیت را انتقال دهند.
بر این اساس یکی از شیوههای مهم نهادینه نمودن اندیشه مهدویت، رفتار والدین است، که تأثیر آن بسیار فراتر از گفتار است.
ب):مدرسه و اجتماع
پس از محیط خانه، محیط مدرسه و اجتماع نیز در شکلگیری شخصیت کودکان و باورهای آنان نقش مهمی دارد. مسئولان و نهادهای ذیربط مانند آموزش و پرورشی آموزش عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مراکز تربیتی، مؤسسات فرهنگی، مساجد، حسینیهها و... همگی باید تلاش کنند ضمن آمادهسازی اذهان عموم مردم درباره مهدی موعود، مفهوم انتظار را مفهومی ضروری و ارزشی قرار دهند و این تنها با یک برنامه ریزی منظم و حساب شده قابل دسترسی و پیگیری است.
امروزه دنیای غرب با توجه به خطری که از اشاعه این مفهوم و قدرت سازندگی آن در نسلهای جوان و نوجوان احساس میکند، تلاش مینماید به شیوههای مختلف چهره مهدی موعود و وضعیت آخرالزمان را مخدوش و نگران کننده ارائه دهد. در اکثر فیلمهایی که با این هدف (یعنی لوث کردن اندیشه مهدویت و تخریب آن) ساخته شده، منجی فردی جنایت پیشه، جنگ افروز و مسلح به انواع سلاحهای عجیب و غریب نشان داده میشود که دنیا را زیرورو کرده و ملتها را در آستانه یک فاجعه فراگیر انسانی قرار میدهد. این نوع تبلیغات منفی که جراید و مجلات و پرده سینماها تا بازیهای کامپیوتری را اشغال کرده، درصدد نابود ساختن فرهنگ مهدویت و تخطئه باور به آن است.
در نتیجه، در روزگار ما ضرورت آشناسازی اقشار مختلف جامعه با فرهنگ مهدویت، بیش از پیش احساس شده و وظیفهای است که در پاسداری از این میراث الهی به عهده نظام اسلامی، نهادهای مسئول و خانوادهها نهاده شده است. در این میان، آشنا سازی کودکان و نوجوانان با این فرهنگ و اندیشه حائز اهمیت است. این آشنایی در عرصه خانه، مدرسه و اجتماع میتواند از راهها و روشهای گوناگونی حاصل شود که به اختصار به توضیح بعضی آنها بسنده میکنیم:
1. الگو سازی
یکی از شیوههای کاربردی آموزش و تربیت، الگودهی است، زیرا الگو گرایی و قهرمان سازی از ویژگیهای همه انسانها است. این خصیصه درکودکان و جوانان بسیار قوی و پر رنگ میباشد، از این رو کودکان و نوجوانان در پی الگوها بوده و از رفتار و گفتار آنان پیروی میکنند. اگر مربیان و مسئولان امر تربیت بتوانند در الگو دهی موفق شوند به اهداف تعلیم و تربیت در این باره دست یافتهاند.
برای آشنایی کودکان با اندیشه مهدویت، باید هم امام زمان(ع) را معرفی نمود و هم به ترسیم سیمای حکومت آرمانی او پرداخت.
بهتر است سیمای حکومت امام زمان(ع) در قالب داستان، شعر و تصویر بیان شود و به کودکان فهمانده شود در حکومت جهانی حضرت، عدالت و امنیت به گونهای برقرار میگردد که گویا گرگ در کنار گوسفند زندگی میکند. از سوی دیگر درحکومت حضرت، ظلم و ستم از بین رفته و انسانهای فقیر و مستضعف وجود ندارند؛ مضافاً بر این که علم و صنعت پیشرفت نموده و رهبر حکومت ،کودکان را دوست میدارد. او با خوشحالی مردم، خوشحال و با ناراحتی اینان ناراحت میشود.
در معرفی حکومت امام زمان(ع) باید از بیان قیام و جنگهای حضرت با مخالفان به طور مشروح پرهیز شود، زیرا کودکان قدرت تحلیل این گونه مطالب را ندارند و تفکر خشونت و جنگ در ضمیر ناخودآگاه آنان تأثیرات نامطلوبی میگذارد. البته با کنایه و غیر مستقیم و با نهایت ظرافت و دقت میتوان از ستمکاری حکومتهای پیش از ظهور امام زمان(ع) سخن گفت تا کودکان با مقایسه اجمالی حکومت امام با حکومتهای پیش از ظهور، جذب حکومت حضرت شوند.
2. تعظیم و تکریم
تعظیم و تکریم اهل بیت(ع) به ویژه امام زمان(عج) از روشهای دیگر است.
احترام گذاردن به خاندان پیامبر (مثلاً نام ائمه را با احترام یاد کردن؛ همراه اسم شان سلام و صلوات فرستادن؛ به احترام امام زمان(ع) برخاستن؛ روز میلاد ائمه و به خصوص نیمه شعبان را جشن گرفتن و پخش شکلات و شیرینی و امور جذاب کودکان سبب میشود که کودکان در درون خود نسبت به این خاندان احساس حرمت و بزرگی کنند.
بردن کودکان به زیارتگاههای اهل بیت مانند بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س)، مسجد جمکران و... در شکلگیری باور آنان به اهل بیت بسیار تأثیر گذار است.
3. بیان فضایل و فرهنگ اهل بیت(ع)
یکی از راهکارهای کاربردی آشنایی کودکان با اندیشه مهدویت بیان و شناساندن فضایل و فرهنگ اهل بیت به ویژه امام زمان(ع) است.
چاپ و انتشار کتب مخصوص کودکان و نوجوانان، اختصاص بخشی از کتابهای درسی به اهل بیت و فرهنگ مهدویت، سبب میشود کودکان و نوجوانان از همان آغاز با برخی از مفاهیم مهدویت آشنا گردد.
از سوی دیگر، صدا و سیما و مطبوعات و... میتوانند ابعاد زندگانی امام را در قالب داستان، شعر و نمایش و مسابقات مخصوص کودکان آموزش دهند.
اگر معارف اهل بیت(ع) به درستی آموزش داده شود، همگان جذب آنان میگردند، زیرا معارف آنها با فطرت انسان همسویی کامل دارد. در حدیثی آمده است:"ان الناس لو علموا محاسن کلامنا لاتّبعونا؛(2) اگر مردم خوبیهای سخنان و تعالیم ما را بشناسند، از ما پیروی میکنند".
4. برگزاری و شرکت در مجالس مذهبی
یکی از راهکارهای مهم دیگر برگزاری مجالس مذهبی و شرکت دادن کودکان در آنها است. همراه بردن کودکان در مراسم جشن ولادت امام زمان(ع) و دیگرمناسبتهای مذهبی که مورد علاقه کودکان است، برای پرورش عواطف دینی کودکان بسیار مفید است. البته باید دقت کرد که شرکت در این گونه مجالس فراتر از طاقت و حوصله آنان نباشد.(3)
شرکت دادن کودکان در اردوهایی که با نام و یاد امام زمان(ع) برگزار میشود نیز یکی از شیوههای مفید در تقویت اندیشه مهدویت خواهد بود.
5. تشویق و ترغیب
یکی از شیوههای مهم تربیتی استفاده از تشویق است. تشویق وسیلهای برای ایجاد شوق و انگیزه و رغبت به کارهای نیک است. اگر کودکان بعد از انجام کاری شایسته مورد تشویق قرار گیرند، شیرینی تشویق در خاطره آنها باقی میماند و انگیزهشان در تکرار آن عمل قویتر میشود. مثلاً زمانی که کودک در جشن میلاد امام زمان(ع) شرکت کرد یا در مسابقهای درباره اندیشه مهدویت برنده شد، باید مورد تشویق قرار گیرد.
تشویق روح او را تقویت کرده و احساس رضایت و خشنودی از انجام کار در او به وجود میآید. همین احساس خشنودی، کودک را به تکرار آن دعوت میکند.
6. شبهه زدایی
متأسفانه امروزه برخی به القای شبهه پرداخته و باورهای دینی همگان و به تبع کودکان را تضعیف میکنند. علاوه بر ساخت فیلمها و تبلیغات نظام یافته دنیای غرب که ذکر آن گذشت، در داخل کشور نیز افراط و تفریطهای در تعریف و تفسیر اندیشه مهدویت صورت میگیرد که موجب تضعیف باور مهدویت میشود. کودکان که تجربه و دانش نداشته و احساسات آنها بر اندیشه و عقل حکومت میکند، زودتر تحت تأثیر این نوع آسیبها قرار میگیرند. بر این اساس یکی از شیوههای مفید تقویت و حفظ اندیشه مهدویت، شبهه زدایی است. البته شبهه زدایی باید با میزان معلومات، احساسات و عواطف کودکان همسویی داشته باشد؛ زیرا شبهه زدایی برای کودکان با شبهه زدایی برای دیگر اقشار جامعه تفاوت دارد.
پینوشتها:
1 - محمد علی سادات، راهنمای پدران و مادران، ج2، ص 157 - 158
2 - بحارالانوار ج 2، ص 31.
3 - محمد علی سادات، همان، ص 162.
این برنامهها به صورت برنامه ریزی شده توسط مسئولان نظام اسلامی، در سطح مدرسه و اجتماع و به صورت خود جوش و از سر ایمان و اعتقاد در سطح خانواده باید به اجرا در آیند.(1)
أ:محیط خانه (خانواده)
بی تردید نقش والدین و خانواده در تربیت کودکان و نوجوانان نقش بنیادی و مهمی است، زیرا کودکان آینه تمام نمای اعتقادات، باورها، ارزشها، ایمان و تربیت والدین و بزرگترهای خانواده هستند و براساس نظام فکری و عملی خانواده تربیت میشوند. آنها با آن چه در محیط خانواده میگذرد، انس پیدا میکنند و همین زمینه گرایشهای آنان را فراهم میکند. مقید بودن والدین به انجام آداب دینی و مشاهده محبت و علاقه آنان به اهل بیت و به ویژه مهدی موعود، موجب میشود که کودکان با این نوع اندیشه مأنوس شوند.
به مرور زمان با رشد محبت و علایق درونی، زمینههای اعتقاد قلبی و عقلی نیز در آنان پدید آید. در نتیجه والدین بتوانند با رفتار و گفتار خود، فرهنگ انتظار و محبت به اهل بیت را انتقال دهند.
بر این اساس یکی از شیوههای مهم نهادینه نمودن اندیشه مهدویت، رفتار والدین است، که تأثیر آن بسیار فراتر از گفتار است.
ب):مدرسه و اجتماع
پس از محیط خانه، محیط مدرسه و اجتماع نیز در شکلگیری شخصیت کودکان و باورهای آنان نقش مهمی دارد. مسئولان و نهادهای ذیربط مانند آموزش و پرورشی آموزش عالی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مراکز تربیتی، مؤسسات فرهنگی، مساجد، حسینیهها و... همگی باید تلاش کنند ضمن آمادهسازی اذهان عموم مردم درباره مهدی موعود، مفهوم انتظار را مفهومی ضروری و ارزشی قرار دهند و این تنها با یک برنامه ریزی منظم و حساب شده قابل دسترسی و پیگیری است.
امروزه دنیای غرب با توجه به خطری که از اشاعه این مفهوم و قدرت سازندگی آن در نسلهای جوان و نوجوان احساس میکند، تلاش مینماید به شیوههای مختلف چهره مهدی موعود و وضعیت آخرالزمان را مخدوش و نگران کننده ارائه دهد. در اکثر فیلمهایی که با این هدف (یعنی لوث کردن اندیشه مهدویت و تخریب آن) ساخته شده، منجی فردی جنایت پیشه، جنگ افروز و مسلح به انواع سلاحهای عجیب و غریب نشان داده میشود که دنیا را زیرورو کرده و ملتها را در آستانه یک فاجعه فراگیر انسانی قرار میدهد. این نوع تبلیغات منفی که جراید و مجلات و پرده سینماها تا بازیهای کامپیوتری را اشغال کرده، درصدد نابود ساختن فرهنگ مهدویت و تخطئه باور به آن است.
در نتیجه، در روزگار ما ضرورت آشناسازی اقشار مختلف جامعه با فرهنگ مهدویت، بیش از پیش احساس شده و وظیفهای است که در پاسداری از این میراث الهی به عهده نظام اسلامی، نهادهای مسئول و خانوادهها نهاده شده است. در این میان، آشنا سازی کودکان و نوجوانان با این فرهنگ و اندیشه حائز اهمیت است. این آشنایی در عرصه خانه، مدرسه و اجتماع میتواند از راهها و روشهای گوناگونی حاصل شود که به اختصار به توضیح بعضی آنها بسنده میکنیم:
1. الگو سازی
یکی از شیوههای کاربردی آموزش و تربیت، الگودهی است، زیرا الگو گرایی و قهرمان سازی از ویژگیهای همه انسانها است. این خصیصه درکودکان و جوانان بسیار قوی و پر رنگ میباشد، از این رو کودکان و نوجوانان در پی الگوها بوده و از رفتار و گفتار آنان پیروی میکنند. اگر مربیان و مسئولان امر تربیت بتوانند در الگو دهی موفق شوند به اهداف تعلیم و تربیت در این باره دست یافتهاند.
برای آشنایی کودکان با اندیشه مهدویت، باید هم امام زمان(ع) را معرفی نمود و هم به ترسیم سیمای حکومت آرمانی او پرداخت.
بهتر است سیمای حکومت امام زمان(ع) در قالب داستان، شعر و تصویر بیان شود و به کودکان فهمانده شود در حکومت جهانی حضرت، عدالت و امنیت به گونهای برقرار میگردد که گویا گرگ در کنار گوسفند زندگی میکند. از سوی دیگر درحکومت حضرت، ظلم و ستم از بین رفته و انسانهای فقیر و مستضعف وجود ندارند؛ مضافاً بر این که علم و صنعت پیشرفت نموده و رهبر حکومت ،کودکان را دوست میدارد. او با خوشحالی مردم، خوشحال و با ناراحتی اینان ناراحت میشود.
در معرفی حکومت امام زمان(ع) باید از بیان قیام و جنگهای حضرت با مخالفان به طور مشروح پرهیز شود، زیرا کودکان قدرت تحلیل این گونه مطالب را ندارند و تفکر خشونت و جنگ در ضمیر ناخودآگاه آنان تأثیرات نامطلوبی میگذارد. البته با کنایه و غیر مستقیم و با نهایت ظرافت و دقت میتوان از ستمکاری حکومتهای پیش از ظهور امام زمان(ع) سخن گفت تا کودکان با مقایسه اجمالی حکومت امام با حکومتهای پیش از ظهور، جذب حکومت حضرت شوند.
2. تعظیم و تکریم
تعظیم و تکریم اهل بیت(ع) به ویژه امام زمان(عج) از روشهای دیگر است.
احترام گذاردن به خاندان پیامبر (مثلاً نام ائمه را با احترام یاد کردن؛ همراه اسم شان سلام و صلوات فرستادن؛ به احترام امام زمان(ع) برخاستن؛ روز میلاد ائمه و به خصوص نیمه شعبان را جشن گرفتن و پخش شکلات و شیرینی و امور جذاب کودکان سبب میشود که کودکان در درون خود نسبت به این خاندان احساس حرمت و بزرگی کنند.
بردن کودکان به زیارتگاههای اهل بیت مانند بارگاه ملکوتی امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س)، مسجد جمکران و... در شکلگیری باور آنان به اهل بیت بسیار تأثیر گذار است.
3. بیان فضایل و فرهنگ اهل بیت(ع)
یکی از راهکارهای کاربردی آشنایی کودکان با اندیشه مهدویت بیان و شناساندن فضایل و فرهنگ اهل بیت به ویژه امام زمان(ع) است.
چاپ و انتشار کتب مخصوص کودکان و نوجوانان، اختصاص بخشی از کتابهای درسی به اهل بیت و فرهنگ مهدویت، سبب میشود کودکان و نوجوانان از همان آغاز با برخی از مفاهیم مهدویت آشنا گردد.
از سوی دیگر، صدا و سیما و مطبوعات و... میتوانند ابعاد زندگانی امام را در قالب داستان، شعر و نمایش و مسابقات مخصوص کودکان آموزش دهند.
اگر معارف اهل بیت(ع) به درستی آموزش داده شود، همگان جذب آنان میگردند، زیرا معارف آنها با فطرت انسان همسویی کامل دارد. در حدیثی آمده است:"ان الناس لو علموا محاسن کلامنا لاتّبعونا؛(2) اگر مردم خوبیهای سخنان و تعالیم ما را بشناسند، از ما پیروی میکنند".
4. برگزاری و شرکت در مجالس مذهبی
یکی از راهکارهای مهم دیگر برگزاری مجالس مذهبی و شرکت دادن کودکان در آنها است. همراه بردن کودکان در مراسم جشن ولادت امام زمان(ع) و دیگرمناسبتهای مذهبی که مورد علاقه کودکان است، برای پرورش عواطف دینی کودکان بسیار مفید است. البته باید دقت کرد که شرکت در این گونه مجالس فراتر از طاقت و حوصله آنان نباشد.(3)
شرکت دادن کودکان در اردوهایی که با نام و یاد امام زمان(ع) برگزار میشود نیز یکی از شیوههای مفید در تقویت اندیشه مهدویت خواهد بود.
5. تشویق و ترغیب
یکی از شیوههای مهم تربیتی استفاده از تشویق است. تشویق وسیلهای برای ایجاد شوق و انگیزه و رغبت به کارهای نیک است. اگر کودکان بعد از انجام کاری شایسته مورد تشویق قرار گیرند، شیرینی تشویق در خاطره آنها باقی میماند و انگیزهشان در تکرار آن عمل قویتر میشود. مثلاً زمانی که کودک در جشن میلاد امام زمان(ع) شرکت کرد یا در مسابقهای درباره اندیشه مهدویت برنده شد، باید مورد تشویق قرار گیرد.
تشویق روح او را تقویت کرده و احساس رضایت و خشنودی از انجام کار در او به وجود میآید. همین احساس خشنودی، کودک را به تکرار آن دعوت میکند.
6. شبهه زدایی
متأسفانه امروزه برخی به القای شبهه پرداخته و باورهای دینی همگان و به تبع کودکان را تضعیف میکنند. علاوه بر ساخت فیلمها و تبلیغات نظام یافته دنیای غرب که ذکر آن گذشت، در داخل کشور نیز افراط و تفریطهای در تعریف و تفسیر اندیشه مهدویت صورت میگیرد که موجب تضعیف باور مهدویت میشود. کودکان که تجربه و دانش نداشته و احساسات آنها بر اندیشه و عقل حکومت میکند، زودتر تحت تأثیر این نوع آسیبها قرار میگیرند. بر این اساس یکی از شیوههای مفید تقویت و حفظ اندیشه مهدویت، شبهه زدایی است. البته شبهه زدایی باید با میزان معلومات، احساسات و عواطف کودکان همسویی داشته باشد؛ زیرا شبهه زدایی برای کودکان با شبهه زدایی برای دیگر اقشار جامعه تفاوت دارد.
پینوشتها:
1 - محمد علی سادات، راهنمای پدران و مادران، ج2، ص 157 - 158
2 - بحارالانوار ج 2، ص 31.
3 - محمد علی سادات، همان، ص 162.
مطالبی دیگر از این نی نی وبلاگی
