كودك و مذهب ( قسمت 4)

كودك و مذهب ( قسمت 4)

                               عوامل مؤثر در پرورش

تعليمي كه افراد از مربيان دريافت مي دارند خود ممكن است سبب و موجبي براي پذيرش بهتر و بيشتر مذهب و يا ترك و فرار او از مذهب شود . انسانها در سنين رشد و بزرگسالي در وضع و موقعيتي هستند كه سوابق زندگي ، خوي و رفتار مربيان و الگوها ، احساس تعلق و نياز آنها به مذهب و تعاليم آن در رشد و در عمل مذهبي شان تأثير مي گذارد . تمرين هاي مذهبي امروز در سرنوشت حيات بعدي آنها مؤثر است و به همين نظر در پرورش مذهبي اينان هشياري هايي لازم و ضروري است .

وظایف خانواده

تأثير تعاليم و روشهاي مذهبي در كودك از يك سو بستگي دارد به ديگر عوامل نفوذ  در خانواده ، از پدر و مادر و ديگر افراد ارشد . كودك بر اساس آنچه كه ديده و شنيده ، چه درست و چه غلط مي آموزد و عمل مي كند و از اين ديد نقش خانواده در كودك فوق العاده است .

از نظر علمي آمادگي خانواده براي پذيرش مذهب و عمل به آن ممكن است سبب پيدايش آمادگي بيشتر در كودك شود . با همه ي آگاهي هاي فطري كه در كودك سراغ داريم فراموش نخواهيم كرد كه اگر خانواده ، نامسلمان و غير مذهبي باشند كودك هم آن چنان خواهد بود.

به كودك بايد رسيدگي كرد . والدين هم چون باغباني دلسوزند كه نسل را نيكو پرورش مي دهند و از ابتلاي به آفات مصونش مي دارند . رسول خدا (ص) از والدين گله دارد كه به فرزندان خود نمي رسند و به آنها دين نمي آموزند و يا محيطي براي او پديد نمي آورند كه در آن مذهب حاكم باشد . ما معتقديم كه اگر والدين و مربيان به طور صحيحي جنبه مذهبي كودك را رهبري كنند و بكوشند كه بذر محبت آفريدگار را در روان كودك نافذ سازند شوق و اشتياق فوق العاده اي در طفل راجع به مذهب پديد خواهد آمد .

وظايف مدرسه

مدرسه خانه دوم كودك است و اولياي مدرسه نقش پدر و مادر را درباره بچه ها ايفا مي كنند . راه و رسم معلم و ديگر افراد مدرسه براي طفل ، درس آموز است . چه بسيار است بدرفتاري ها و نابساماني هايي كه در حال و كار كودكان ديده مي شود و نشأت گرفته از روش معلم و مدرسه است .

از گرفتاري ها و بدبختي هاي برخي از كودكان اين است كه خانواده به اتكا و اميد مدرسه دست از انجام وظايف خود كشيده و گمان دارد كه مدرسه به تربيت ديني كودكان مي پردازد و مدرسه هم در اين تصور است كه خانواده كوشش و تلاش خود را درباره كودك انجام مي دهد و نيازي به مدرسه نيست . به همين نظر است كه ما معتقديم خانه و مدرسه مي بايست هماهنگ گردند تا هم برنامه اي در طول يا عرض هم پياده كنند و هم روشي در پيش گيرند كه طفل احساس دو گونگي نكند و رفتاري منضبط داشته باشد .

قواعد مورد استفاده

1- قاعده محبت : اصولاً اِعمال روش خشونت آميز و مستبدانه در تربيت اسلامي امري محكوم است ما تنها در موارد خاصي كه بدانها اشاره خواهد شد مي توانيم درباره كودكان اِعمال سنديت كنيم . طفل را با محبت به راه آوريد ، سركشي او را از روي مهر و نوازش ، مهار و او را آرام كنيد . عمل خوب مذهبي كودك را بستاييد  كه اين امر خود سبب تداوم رفتار مثبت در كودك خواهد شد. ‌كودكان مصداق لقب سريع الرضا هستند ، با محبتي به راه مي آيند و با تأييدي دل را به گرو شما خواهند سپرد . اصولاً در تعبيرات مذهبي ما دين چيزي جز حب و محبت نيست . شما اصرار نداشته باشيد كه با هيجانات منفي او را به راه آوريد كه اين ، امري محال و ناشدني است.

2- بهره مندي از لذايذ : براي طفل در جنبه مذهب سابقه شيرين پديد آوريد. به حساب اين كه شما روزه داريد . او را به خود وانگذاريد . برخي از پدران و مادران به حساب اين كه خود روزه دارند كودكان خود را به گرسنگي وامي دارند ،‌ به فكر غذاي او نيستند و يا در غذاي او سر و وضعي قائل نمي شوند و اين مسئله اي است كه سبب بدبيني كودك به روزه و ماه رمضان خواهد شد .

در جلسات مذهبي كام او را شيرين كنيد و از لذائذ بهره مندش سازيد . همه اشك و ناله و بر سر و سينه زدن نباشد كه طفل از آن چندان خشنود نيست . بگذاريد او علاقه مند شود و بار ديگر همراه شما به جلسه بيايد و در ضمن خوردن چاي و شيريني چهار كلمه بشنود و يكي دو كلمه ي آن را ياد بگيرد .  به هرحال كاري كنيد كه مذهب براي او غم انگيز و دردناك نباشد و تنفر و انزجار در او ايجاد ننمايد.

3- تشويق و تحريض : گاهي كودك دو ركعت نماز شكسته بسته اي را در گوشه اي مي خواند و شايد براي خودنمايي و يا جلب محبت شما به نزدتان مي آيد و به شما مي گويد نماز خواندم !!. در برابر اين عمل او بي تفاوت نباشيد . ضمن اين كه مي كوشيد خودنمايي او اوج نگيرد ، او را تشويق كنيد . كار او را بستاييد و بگذاريد كه اين امر در او ريشه دار شود . و آنگاه كه سود نداد از راه اعمال قدرت و سنديت وارد شويد .

بناي تربيت شما بايد به گونه اي باشد كه فرزندتان  حدود ده سالگي در امر مذهب خودكار و خودگردان بار آيد و نيازي به امر و نهي شما در انجام اعمال مذهبي نداشته باشد . خود نمازش را بخواند اگر چه بر پسر در آن سن واجب نيست و اگر كوتاهي كرد پس از موعظه ها و تذكر مي توان به تنبيهش پرداخت . اِعمال فشار به كودك قبل از هشت سالگي ممكن است موجبات سرخوردگي او را از مذهب فراهم آورد و روح كودك را آزرده سازد و حتي در مواردي ممكن است نتايجي معكوس به بار آورد . ولي پس از اين سنين اِعمال فشار به صورتي انديشيده و بجا عيبي نخواهد داشت .

نكته اي مهم

و بالاخره ما به عنوان والدين و مربيان و معلمان ، مسئول نيك و بد اخلاق و رفتار مذهبي كودكانيم . از ما وظيفه و تكليف خواسته اند كه در اين راه بذل سرمايه كنيم . بر ما وظيفه است از همه ي شيوه هاي موجود براي حفظ و رشد مذهبي كودك بگيريم و زمينه ي فطري را در او رشد داده و بپرورانيم .اين وظيفه تا 21 سال ادامه خواهد يافت اگر پس از اين تاريخ نتيجه اي نيافتيم ما را سرزنشي نخواهد بود .

در طريق تربيت كودك ضروري است از امدادهاي الهي استفاده كنيم و هم از خداوند مدد بخواهيم كه ما را در راه حفظ و به ثمر رساندن اين امانت ها موفق گرداند و اين امري است كه حتي حضرات معصومين هم خود را از آن بي نياز نمي دانستند . امام سجاد (ع) در دعاي خود از خداوند مي خواهد كه او را بر حسن تربيت و نيكو به عمل آوردن فرزندان و ادبشان كمك فرمايد .

منبع:تبیان